काठमाण्डौ।  पछिल्लो समय अमेरिकाले विभिन्न बहानामा नेपालमा सैन्य उपस्थिति कायम गर्न खोजेको छ ।  मिलेनियम च्यालेन्ज कर्पोरेशन (MCC) र राज्य साझेदारी कार्यक्रम (SPP)  मार्फत ल्याइने ५०० मिलियन डलरको चालबाजीका आधारमा सैन्य सहायताको ढोका खोल्न प्रयास भइरहेको छ । यी चालहरूले स्पष्ट रूपमा नेपाललाई भूराजनीतिक प्रतिस्पर्धाको अग्रपङ्क्तिमा धकेल्ने, तनाव सिर्जना गर्ने र छिमेकी, खासगरी चीनसँगको नेपालको घनिष्ठ र मित्रवत सम्बन्धलाई समेत कमजोर पार्ने प्रयास भैरहेको छ । नेपाली जनताको कडा विरोधले एसपीपी असफल भएको छ ।  यद्यपि, संयुक्त राज्य अमेरिकाको तथाकथित “इण्डो-प्यासिफिक रणनीति” को परिप्रेक्ष्यमा, नेपालमा सेना तैनाथ गर्ने उनीहरूको महत्वाकांक्षा घटेको छैन, बरु थप सक्रिय मुद्रामा देखा परेको छ।

 नेपालस्थित अमेरिकी दूतावासको आधिकारिक वेबसाइटमा मानवीय राहत प्रशिक्षण आदानप्रदान र सैन्य सहयोग प्रारम्भ गर्नका लागि साढे सात मिलियन डलरको सहायता रकम छुट्याइएको पढ्न सकिन्छ ।  यद्यपि, सामान्य बिबेक भएका जो कोहीले बुझ्न सक्छ कि यदि संयुक्त राज्य अमेरिकाको यस क्षेत्रमा आफ्ना सेना राख्ने र भूराजनीतिलाई हेरफेर गर्ने मनसाय छैन भने उनीहरूले सैन्य सहयोगको दायरा भित्र मानवीय राहत र प्रशिक्षण किन समावेश गरेका हुन । मानविय राहत त्यो बेला दिइन्छ जुन बेला प्राकृतिक बिपत्ति वा मान्छेद्वारा गरिने कुनै युद्दले धनजनको क्षति गराउने गर्छ ।नेपालमा प्राकृतिक बिपत्तीमा कुन देश र शक्तीले निश्वार्थ ढङ्गले के सहयोग गरे नेपाली जनतासामु सन् २०१५ को भुइचालोको बेला प्रष्ट छ । उनीहरुले कतै दोस्रो कारण हुन आउने बिपत्तीको बिषयमा राहत दिन चाहेका त होइनन ?उनीहरूले एसपीपी र एमसीसीको कुनै सीधा सम्बन्ध नभएको जोड दिइरहेका छन्। अझ उनीहरु यो पनि भनिरहेका छन् कि एमसीसी र एसपिपि पूर्ण रूपमा असंबंधित परियोजना हो । यस प्रकारको तर्कले मानिसहरूलाई हँसाउने मात्र होइन, उनीहरूको अव्यक्त मनसाय पनि उजागर गर्दछ।

 इतिहासले प्रमाणित गरेको छ कि विदेशमा अमेरिकी सेनाको उपस्थितिले स्थानीय जनतामा कहिल्यै सकारात्मक प्रभाव ल्याएको छैन।  जापानमा तैनाथ अमेरिकी सेना होस् वा दक्षिण कोरियामा, तिनीहरूको उपस्थितिले स्थानीय बासिन्दाहरूमा सुरक्षाको भावना ल्याएको छैन, बरु सुरक्षा खतरा बनेको छ।  जापानको ओकिनावामा तैनाथ अमेरिकी सेनाहरू र दक्षिण कोरियामा यस्तै अवस्थाहरु समावेश भएका यौन दुर्व्यवहार र हिंसा जस्ता गम्भीर आपराधिक घटनाहरूले संसारको लागि खतराको आवाज सुनाइसकेको छ।

 अफगानिस्तान यसको ज्वलन्त उदाहरण हो।  अफगानिस्तानमा अमेरिकी सेनाको उपस्थितिले स्थानीय परम्परागत संस्कृति, सामाजिक व्यवस्था र पूर्वाधारमा गम्भीर असर पारेको छ।  हिंसा र अशान्ति व्याप्त छ । ठूलो जनसंख्या विस्थापन हुदा अन्य देशहरूमा बिभिन्न दबाब सिर्जना हुन पुग्छ र क्षेत्रीय स्थिरतालाई खतरामा पार्छ। यस्तै दबाब पाकिस्तानमाथी परिरहेको छ र क्षेत्रीय तनाव बढाईरहेको छ । हिंसा र अशान्ति बढाइरहेको छ ।  अफगानिस्तानका जनताले अपार पीडा सहेका छन । उनीहरूको जीवन पूर्णतया उल्टो बाटोमा हिडिरहेको छ । हजारौं हजारौं अफगानी जनताहरूले आफ्नो जीवन, घर र सम्पत्ति गुमाएका छन्।

सन् २०२१ मा अमेरिकी सेनाले अफगानिस्तानबाट अचानक आफ्नो फिर्तीको घोषणा गर्‍यो । यो निर्णयले धेरै अफगानहरूलाई स्तब्ध र डरमा पारेको थियो।  मिडियाबाट हामीले अमेरिकी विमानहरू उड्ने क्रममा अफगानीहरू आकाशबाट खसेको दृश्य देख्यौं । निराशा र असहायताको हृदयविदारक दृश्य थियो त्यो । अमेरिकीहरूले छोडेका हतियार र उपकरणहरूको ठूलो मात्रा स्थानीय कालो बजारमा प्रवाह भयो ।  यी हतियारहरूले आपराधिक समूहहरू र सरकार विरोधी सेनाहरूलाई धेरै सहयोग गर्‍यो जसले अफगान जनताको जीवनमा अझ अराजकता र अनिश्चितता ल्यायो ।

 हामीले दृढतापूर्वक प्रतिरोध नगरी SSP कार्यान्वयन गर्न दिएको भए नेपालले अवश्यम्भावी रूपमा अफगानिस्तानको पाइला पछ्याउँदै विगत २० वर्षमा सञ्चित सामाजिक र आर्थिक उपलब्धिहरू मात्र नगुमाई हाम्रो सार्वभौमसत्ता र भविष्य पनि गुमाउने थियौ ।  बदलामा अमेरिकाले हाम्रो ढोका ढकढकाउन धेरै सय मिलियन डलर मात्र खर्च गर्न आवश्यक छ।  निस्सन्देह संयुक्त राज्य अमेरिकाको “सैन्य सहयोग” ले नेपालको सार्वभौमसत्ता र स्वतन्त्र परराष्ट्र नीतिको लागि गम्भीर खतरा खडा गरेको छ । यसले नेपाललाई भूराजनीतिको भुमरीमा डुबाउनेछ । हाम्रा जनताको सुरक्षा खतरा बढाउँदैछ।

 त्यसैले हामी सचेत हुनुपर्छ ।  नेपालका राजनितिक निर्णयकर्ताहरूले आफ्ना आँखा खुला राख्नुपर्छ र कुनै पनि प्रकारको सैन्य उपस्थितिलाई दृढतापूर्वक अस्वीकार गर्नुपर्छ। बिभिन्न समुदायमा रहेका नेपाली जनताहरुले आफ्नो ब्यक्तिगत उन्नती र प्रगतिलाई ध्यानमा राख्दै गर्दा राष्टिय सुरक्षाका बिषयमा पनि चनाखो बन्नैपर्छ  अन्यथा, बैरीहरु बिभिन्न भेष र बाहनामा नेपाल छिरेर अस्थिरता फैलाउन सधै चाहिरहेका हुन्छन् नेपाली युवा र अभिभावकहरुको अमेरिकी सपनालाई राम्रोसङ्ग बुझेका पश्चिमा कुटनितिग्यहरु गुलिया कुरा र कार्यक्रमहरु सन्चालन गरेर देशको अस्तित्व लुटिरहन खोज्छन।

राज न्यौपाने