काठमाडौं । जीवाश्मविद्हरूले दक्षिणपश्चिम चीनको युनान प्रान्तमा ७० लाखदेखि ८० लाख वर्ष पुरानो सानो क्याटर्राइनको जीवाश्म फेला पारेका छन्।

युआनमुपिथेकस सियाओयुआन नाम दिइएको, यो प्रजाति सबैभन्दा प्रारम्भिक ज्ञात गिब्बन भएको साबित भएको छ।चाइनिज एकेडेमी अफ साइन्सेज अन्तर्गत कुनमिङ इन्स्टिच्युट अफ जियोलोजीले उपलब्ध गराएको पेन्टिङले युआनमोपिथेकस सियाओयुआनको जीवन दृश्य देखाएको छ । 

हाइलोबटिडेका २०  विद्यमान प्रजातिहरू छन्।  मुख्यतया एशियाको उष्णकटिबंधीय र उपोष्णकटिबंधीय क्षेत्रमा बस्छन्। हाईलोबाटाइड जीवाश्महरू धेरै दुर्लभ छन् र प्रायः दक्षिण चीन र दक्षिणपूर्वी एशियाका गुफाहरूमा पाइन्छ।

जी सुपिङले भने  ३० वर्षभन्दा अघि जीवाश्मविद्हरूले युआनमोपिथेकस सियाओयुआनको दाँतका जीवाश्महरू फेला पारेका थिए । जसलाई साना मोटोको रूपमा वर्गीकृत गरिएको थियो। जी  चाइनिज एकेडेमी अफ साइन्सेज अन्तर्गत कुनमिङ इन्स्टिच्युट अफ जूओलोजीका अनुसन्धानकर्ता पनि हुन् । उनले  पछि क्षेत्र अनुसन्धानको क्रममा एक किशोर व्यक्तिको आंशिक तल्लो अनुहारको जीवाश्म फेला पारेका थिए  र प्रारम्भिक रूपमा यो नमूना हाइलोबटिडेसँग तुलना गरेपछि पत्ता लगाएका हुन् ।

चाइनिज एकेडेमी अफ साइन्सेज अन्तर्गत कुनमिङ इन्स्टिच्युट अफ जियोलोजीले उपलब्ध गराएको पेन्टिङले युआनमोपिथेकस सियाओयुआनको जीवन दृश्य देखाउँछ। जीले भने, 'यद्यपि युआनमुपिथेकस सियाओयुआनको नमूनाहरू अझै पनि अपेक्षाकृत दुर्लभ छन् ।  मुख्य सामग्रीको खोजले हामीलाई अन्ततः यो प्रजाति जीवित गिब्बनको प्रत्यक्ष पूर्वज हो भनेर पुष्टि गर्न अनुमति दिएको छ।'

यो प्रजातिको खोजले पूर्वी एसियामा साना क्याटराइनहरूको विकासको इतिहासमा एउटा खाडल भरेको अनुसन्धानकर्ताहरूको विश्वास  रहेकोछ ।